زنده ماندن در شرایط سخت برفی (شهرها و جاده ها)

براى آنكه بتوانيد در سرماى شديد و يا محاصره برف جان خود و همراهانتان را نجات دهيد، لازم است علاوه بر آشنايى با لوازم و تجهيزات اوليه فردى ، نحوه استفاده صحيح از امكانات و تجهيزاتى را كه در اختيار داريد، بدانيد.

 چند سال پيش در گردنه امامزاده هاشم يك ماشين سوارى در كولاك برف ، چند صد متر دور از پناهگاه مانده بود و اعضاى خانواده اى كه در آن بودند بعد از چند ساعت يخ زده و فوت كرده بودند اين درحالى بود كه اگر مى دانستند سوزاندن هر لاستيك ماشين مى تواند علاوه بر گرماى لازم جهت زنده ماندنشان، يك علامت نجات بسيار خوب براى جانشان باشد ، اكنون آنان نيز در ميان ما بودند.

پوشاك مناسب چه مشخصاتى بايد داشته باشد

سرماى شديد و بادهاى سخت مى تواند ظرف چند دقيقه باعث يخ زدن قسمتهاى باز بدن شود. پس تمام بدن؛ دستها و پاها را بطور كامل بپوشانيد. توجه كنيد گرماى بدن از نقاط باز بدن به سرعت خارج شده و سرما نيز براحتى وارد مى شود پس بهتر است در اولين اقدام يقه و سر آستينها و پاچه هاى شلوار را با بند يا كش ببنديد و پاچه هاى شلوارتان را درون پوتين يا جورابتان كنيد.

اگر در حين فعاليت احساس گرما كرديد، قبل از آنكه تعرق؛ شما را از زير لباس خيس كند، بعضى از بندها همچون سر آستينها را باز كنيد و اگر باز گرمتان بود، يك لباس كم كنيد. بهترين حالت براى حركت در زمان بارش برف اين است كه پوشش رويى شما ضد باد باشد ( دقت نماييد ضد باد با ضد آب يكى نيست) پوشش هاى ضد باد با بافتى محكم مانع نفوذ برف مى شوند و ضمناً منفذ كافى براى تبخير بدن دارند تا مانع خيس شدن لباسهاى زير بر اثر تعرق بدن شوند.

بهترين حالت براى گرم ماندن بدن اين است كه زير پوشش ضد باد خود لباسهاى ضخيم پشمى يا بافتنى كه قابليت عبور تعرق داشته باشند و بتواند عايق حرارتى مناسبى باشند، بپوشيد.

فراموش نكنيد كه لباس پشمى آب را جذب نمى كند و حتى به هنگام مرطوب بودن نيز گرم است و فضاهاى بين بافت پشم؛ گرماى بدن را در خود ذخيره مى كند و به همين سبب در چنين مواقعى مطلوبترين لباس زير در چنين مواقعى لباس زير پشمى است. پوشش هاى پنبه اى مثل فتيله رطوبت را به خود مى كشد هميشه يادتان باشد؛ پنبه وقتى خيس است ۲۴۰ بار سريعتر حرارت را از دست مى دهد.اگر براى يك زمستان سرد برنامه ريزى مى كنيد توجه داشته باشيد كاپشنهايى كه كلاه نيز دارند در اولويت هستند.

كلاه

فراموش نكنيد كلاه ضد آب همانگونه كه نمى گذارد آب وارد شود، امكان خروج رطوبت و تبخير سطحى پوست شما را نيز اندك مى سازد. اين يعنى اينكه در عرض چند ساعت سر شما غرق عرق خواهد شد و اين خود آغاز سرماخوردگى و سرمازدگى است؛ كلاه هاى بافتنى بسيار مناسب بوده و براى برف ايده آل هستند. يك كلاه خوب بايد علاوه بر محافظت از سر شما از صورت و گردن شما نيز در برابر سرما حفاظت كند؛ لذا چنانچه كلاه شما داراى گردن گير و پوشش گوش نيست مى بايست براى حفاظت گردن و صورت و گوشهايتان؛ براى خود نقاب بسازيد. كافى ا ست لباس يا حد اقل پارچه اى را برداشته و در روى آن سه دايره براى چشمها و دهانتان سوراخ كنيد سپس آن را بر سر كشيده و لبه هاى باقيماند را در تن پوش خود مخفى كنيد سپس كلاه را بر سر بگذاريد و يا به كمك هد بند پارچه اى يا بندى آنرا روى سر خود مهار كنيد ! مطمئناً قيافه زيبايى نخواهد داشت اما شما را از يخ زدگى پوست كه مى تواند موجب زخمهايى بسيار خطرناك شود محافظت مى كند. در زمانى كه هيچ امكانى در اختيار نداريد يك جوراب زنانه نيز مى تواند به كار بيايد. در اين حالت سعى كنيد ابتدا سر و صورت خود را با تكه هاى پارچه پوشانده ، سپس جوراب را بروى آن بكشيد تا به عنوان پوشش ثانويه عمل كند. توجه داشته باشيد كودكان را حتماً در زمان خواب با كلاه مناسب پوشش دهيد تا گرماى بدنشان از دست نرود.

كفشها

فراموش نكنيد يكى از نقاطى كه در ارتباط مستقيم و مستمر با برف و خصوصاً سرما است، پاها هستند! اگر تصميم داريد به مدت طولانى در برف راه برويد، حتماً بايد براى كفشهاى خود برنامه داشته باشيد ! پاها بر اثر رطوبت و سرما دچار يخ زدگى مى شوند بنابراين براى اينكه پاى شما دچار يخ زدگى شود بين برف تا پوست پاى خود با عايقهاى حرارتى و رطوبتى فاصله ايجاد كنيد. براى اين كار مى توانيد از واكس يا گريس و درصورت عدم دسترسى به اين دو از روغن حتى روغنهاى غذايى براى چرب كردن سطح پوشش كفش خود بهره ببريد اين كار باعث مى شود كه آب به درون كفش شما نفوذ نكند و براى عايق كردن كفش خود در برابر سرما؛ مى توانيد از جورابهاى پشمى و نيز كاور كردن خود كفش با برزنت يا لباسهاى پشمى مازادى كه ممكن است همراه خود و يا در منزل داشته باشيد استفاده كنيد. فراموش نكنيد بيش تر از آن كه امكان نفوذ آب از سطوح كفش شما به داخل چكمه وجود داشته باشد ، برفهاى وارد شده از پاچه شلوار و لبه چكمه شماست كه پايتان را براى سرما زدگى خيس خواهد كرد.

اگر در منزل خود و در يك برف سنگين گير كرده ايد و امكان خروج از منزل خود را نداريد؛ چه مى توانيد بكنيد ؟

در صورتى كه آب و برق و گاز شما هنوز وصل است براى باقى ماندن جريان گاز و نيز عدم قطع برق صرفه جويى كنيد. تا همه از نعمت برق و گاز بهره مند شوند.

براى صرفه جويى توجه به چند نكته ضرورى است.

سعى كنيد از يك شعله حرارتى چند استفاده همزمان ببريد. مثلاً يك چراغ روشنايى اضطرارى گاز شهرى هم روشنايى مورد نياز شما را تامين خواهد كرد و هم گرماى لازم را؛ و البته در كاهش برق مصرفى شما نيز موثر است. ضمن آنكه به مسأله گاز گرفتگى توجه كنيد! يك علاء الدين و يا بخارى گازى در اتاق مى تواند ضمن گرما دهى ، نقش اجاق خوراك پزى را نيز برايتان ايفا كند.

براى قطع آب كه ممكن است بر اثر يخ زدگى لوله ها هر لحظه اتفاق بيفتد آب ذخيره كنيد؛ در اتاقهايى را كه مورد استفاده قرار نمى دهيد، همچون پذيرايى و يا اتاق خواب كودكانتان، را بسته و شوفاژ و بخارى آنها را ببنديد تا با مصرف كمتر گاز از احتمال قطع گاز بخاطر افت فشار بكاهيد !

درزهاى پنجره ها و دربها را بگيريد؛ براى اين كار مى توانيد ازنوارهاى پارچه اى و يا دستمال كاغذى استفاده كنيد؛ تا جايى كه مى توانيد حجم فضاى مورد نياز براى گرم كردن را در منزل خود كاهش دهيد با اين كار به راحتى مى توانيد با مصرف حداقل سوخت آنرا به مدت بيشترى گرم نگه داريد. مواد غذايى موجود در منزل را جهت نياز چند روزه خانواده خود باز بينى نموده و در صورت كم بودن براى جيره بندى آن برنامه ريزى كنيد. جز در موارد اضطرارى از منزل خارج نشويد و دربها و پنجره ها را باز نكنيد. با ايجاد كرسى براى خود از انرژى موجود در خانه حداكثر استفاده را كنيد. هرگز از شعله هاى مستقيم لوازم گرمازا كه فاقد لوله هستند استفاده نكنيد. به ياد داشته باشيد، گاز گرفتگى از خطرات اصلى در زمان محاصره در برف است. چرا كه شما درزهاى خانه را بسته ايد و اكسيژن موجود در منزل بسيار محدود است. روحيه خانواده را بالا نگه داريد. از حرفهاى مأيوس كننده و پيش بينيهاى بد و ناگوار بپرهيزيد.

اخبار را از راديو و تلويزيون به طور مداوم پيگيرى كنيد. در صورت امكان با بقيه اعضاى خانواده خود در نقاط ديگر شهر تماس گرفته و جوياى احوالشان باشيد. فراموش نكنيد هر جبهه هواى سرد هر چقدر وسيع با توجه به آب و هواى كشورمان بيش از چند روز ماندگار نيست و حتماً بزودى تغيير خواهد كرد. برف روبى سقفها را فراموش نكنيد؛ برف؛ بار مرده زيادى دارد كه مى تواند موجب فروريختن سقف گردد بنابراين حتماً به اين نكته با دقت بيشترى برخورد كنيد. در صورتى كه آب و برق و گاز شما قطع شده است تمام لوازم مورد نياز خود را به يك اتاق كه كمترين پنجره ها را دارد يا فاقد پنجره است منتقل كنيد! تمام پنجره هاى اتاق را به كمك پتو و ميخ به صورتى بپوشانيد كه حداقل تبادل گرمايى را داشته باشد؛ دقت كنيد يكى از بهترين عايقهاى حرارتى هوا است. كافى است بين پنجره و پتويى كه بر روى آن نصب مى كنيد مقدارى فاصله بگذاريد و پتوى فوق را به دقت درز بندى كنيد تا تبادل گرمايى نداشته باشد. تمام اعضاى خانواده را در همان اتاق نگه داريد و سعى كنيد كه روحيه كودكان را همواره بشاش و قوى نگه داريد. معمولاً قطع برق در زمان ريزش برف آخرين خبر بد است؛ پس براى استفاده از بهينه از برق بايد برنامه ريزى كرد؛ شايد هر گاه در خصوص برق صحبت از گرما مى شود اولين چيزى كه به ياد ما مى افتد بخارى برقى است! هرچند بخارى برقى اولويت اول است اما گاه مى بينيم در نبود بخارى برقى باز هم مى توان با استفاده از برق؛ گرماى لازم را براى زنده ماندن ايجاد كرد؛ ساده ترين روش؛ ساختن كرسى است. يك يا چند لامپ دويست وات ساده مى تواند با استفاده از يك ميز كوچك و چند پتو و لحاف كه به دقت به هم دوخته شده اند (با نخ يا سنجاق قفلى ) تبديل به يك كرسى مطمئن شود؛ حال اگر هيتر خوراك پزى در دسترس تان باشد كه چه بهتر يك كرسى عالى خواهيد داشت.

از چند شمع و يا يك گردسوز يا يك فانوس هم مى توان در ساختن كرسى بهره برد به شرطى كه با آتش سوزى دردسر جديدى براى خود ايجاد نكنيد و يادتان باشد در هنر زنده ماندن در شرايط سخت حتى يك كبريت هم مى تواند سرنوشت ساز باشد ! در صورت يخ زدگى لوله ها و قطع آب بايد از روش آب كردن برف استفاده كنيد اما توجه داشته باشيد درصورتى كه سرما خورده ايد خوردن برف گرماى بدن شما را كاهش مى دهد و لرز خواهيد كرد. يادتان باشد از خوردن تكه هاى قنديل يخ بپرهيزيد آنها مى توانند بيشتر از هر چيز ديگرى به سيستم گوارشى شما صدمه بزنند.

يك تذكر بسيار مهم !!

دقت زيادى به خروج گازهاى سمى كه بر اثرسوختهاى فسيلى از بخارى هايى كه فاقد لوله بخارى هستند خارج مى شود داشته باشيد تا خداى نكرده بر اثر گاز گرفتگى حادثه اى برايتان اتفاق نيفتد ! در حين ساختن كرسى به نكات ايمنى بيش از حد دقت كنيد؛ تا خداى ناكرده آتش سوزى و يا سوختگى بر اثر تماس پاى كودكان با منبع گرما پيش نيايد. توجه به گازهاى مسموم كننده بسيار مهم است. توجه داشته باشيد يك پيك نيكى يا چراغ والور و يا علاءالدين يا حتى يك روشنايى با سوخت گاز يا نفت در صورت مسدود بودن تمام منافذ اتاق مى تواند براى شما بى نهايت خطرناك باشد. موضوع را جدى بگيريد ! در صورتى كه درراه ودرون ماشين در برف گيرافتاده ايد همانند گروه هاى امداد و نجات در ماشينهاى خود يك گاز كوچك مسافرتى؛ كيسه خواب؛ پتوهاى پشم شيشه سبك و لوازم امداد و نجات جاده و مقدارى شكلات و خشكبارداشته باشيد تا در زمان حادثه از آن استفاده كنيد.

در صورت ماندن در بوران برف در جاده در اولين اقدام هر آنچه پوشاك در صندوق عقب ماشين داريد به داخل اتاق بياوريد. مطمئن باشيد كه به همه آنها نياز پيدا خواهيد كرد. در صورتى كه كيسه خواب به همراه داريد آن را در داخل ماشين بر تن كنيد؛ اين كار كمك بسيار زيادى به زنده ماندن شما مى كند. ( از جورابهاى اضافى همراهتان مى توانيد به جاى دستكش بهره ببريد(

در يك بوران يا سقوط بهمن؛ فراموش نكنيد معمولاً در اين حالت چند ماشين پشت سر هم در يك ترافيك قرار مى گيرند در اولين گام بايد در صورتى كه تعداد افراد ماشين شما كم هستند و يا به تنهايى سفر مى كنيد سعى كنيد تا با ماشينهاى ديگر يك گروه تشكيل دهيد تا تعداد ماشينهاى روشن را كمتر كرده و بتوانيد ميزان بنزين موجود را براى مدت طولانى ترى ذخيره داشته باشيد. به اين منظور در يك ماشين جمع شده و ماشين هاى ديگر را هر نيم ساعت يكباربراى اطمينان به مدت چند دقيقه روشن كنيد تا موتور گرم بماند ! در صورتى كه سوخت ماشين شما به پايان رسيد و نيروهاى امدادى هنوز به شما نرسيده اند مى توانيد با آتش زدن لاستيك زاپاس ماشين؛ هم براى كمك؛ علامت دود ايجاد كنيد هم تا زمانى كه لاستيك مى سوزد از گرماى آن براى نجات جان خود استفاده كنيد؛ توجه داشته باشيد هر ماشين پنج لاستيك و صندلى قابل سوختن دارد و اگر هر كدام تنها يكساعت شما را گرم نگه دارد شما مى توانيد پنج ساعت زنده بمانيد ! پيشنهاد مى كنم اگر برايتان امكان داشت لاستيك را به قطعات كوچك تبديل نموده و سپس اقدام به آتش زدن آن كنيد؛ اين كار موجب مى گردد تا با حرارتى قابل قبول مدت زمان بيشترى آتش داشته باشيد.

آتش زدن يك لاستيك كار سختى است اگر روش كار را بلد نيستيد؛ فراموش نكنيد كه براى آتش زدن لاستيك بايد از يك واسطه؛ بهره ببريد اين واسطه مى تواند تكه اى پارچه نفتى و يا مواد قابل اشتعال همچون روغن موتور باشد اما بهترين روش اين است كه از بنزين ماشين استفاده كنيد؛ براى اين كار كافيست شلنگ بنزين را از كاربراتور خارج نموده و استارت بزنيد به اندازه كافى بنزين خواهيد داشت ! توجه داشته باشيد در صورتى كه بنزين بر روى پوست شما بريزد خصوصاً در سرماى شديد مى تواند به مراتب بدتر از آب موجب يخ زدگى پوستتان شود. بنابراين در زمان برداشت بنزين دقت كنيد به خودتان صدمه نزنيد.

گاهى ديده مى شود افرادى در زمان بحران از گاز پيك نيكى يا والور براى گرم كردن داخل وسيله نقليه استفاده مى كنند. اين كار علاوه بر خطر آتش سوزى موجب ايجاد گازسمى و خفگى ناشى از آن نيز مى شود. اما اگر در وضعيتى خاص مجبور به انجام اين روش براى گرم ساختن ماشين خود شديد ، توجه كنيد كه گردش هواى تازه را در داخل ماشين ثابت نگاه داريد.

يكى از روشهاى مطمئن ، استفاده از واشرهايى است كه كف اتاق ماشينها براى شست و شو تعبيه شده است و به كف شور ماشين معروف است. كافى است زيرزير پايه هاى صندلى جلو دنبال آن بگرديد و سپس با پايين كشيدن بسيار كم پنجره اين امكان را به وجود آوريد كه جريان هوا براى تأمين اكسيژن مورد نياز شما با بالا آمدن از كف و خروج از پنجره ايجاد شود.

نكته ديگرى كه هنگام محبوس شدن در ماشين با آن روبرو مى شويم، كاهش حرارت بخارى به تدريج است. براى كنترل دماى بخارى كافى است با بستن پنجره جلوى رادياتور به كمك تكه اى مقوا يا پارچه يا پلاستيك كارى كنيد كه رادياتور گرماى خود را از دست ندهد. دقت كنيد كه اين روش ممكن است موجب جوش آوردن ماشين شود بنابراين به دقت آمپر آب را زير نظر داشته باشيد. داشتن ترموستات؛ برف پاك كن؛ بخارى سالم؛ زنجير چرخ و بنزين كافى براى مسافرت ايمن الزامى است. هرگز به اميد پمپ بنزين ميان راه با باك خالى وارد جاده نشويد. استفاده از ضد يخ براى رادياتور و افزودنيهايى همچون الكل درآب شيشه شور در دماى بسيار پايين مهم است. آب شيشه شور در سرماى زياد يخ زده وامكان پاك نمودن آن به سختى ميسر است و ديد شما را بسيار كم مى كند. در صورتى كه ماشين شما درون برف فرو رفته است ، كافى است ابتدا برف جلوى چرخها را برداشته و با دنده سنگين به آرامى حركت كنيد. در زمانى كه بروى مسير هاى لغزنده حركت مى كنيد هيچگاه به لاستيكهاى خود اعتماد نكنيد و با سرعت مجاز حركت كنيد تا در صورت لزوم بتوانيد به سرعت ماشين خود را متوقف كنيد.

ودر پايان چند نكته

اگر در فضاى باز و بدون حفاظ صورت هستيد، حتماً هر چند دقيقه براى جلوگيرى از صدمه ديدن پوست صورت خود آن را منقبض و منبسط كرده و مرتباً چين بيندازيد و عضلات خود را تكان داده و دستها را باز و بسته كنيد.

همواره مراقب تغيير رنگ پوست خود و همراهانتان باشيد تغيير رنگ خصوصاً در صورت و گوشها و دستها اولين علائم يخ زدگى است. توجه داشته باشيد كه معمولاً تغيير رنگ پوست به رنگهاى سياه؛ سرخ و يا نيلى است!!

در صورتى كه با شخصى كه دچار يخ زدگى شده است روبرو شديد دقت كنيد كه هرگز عضو يخ زده را با حرارت مستقيم گرم نكنيد در مناطق سردسير همچون كردستان كسى را كه پاهايش سرما زده؛ در حالى كه پاهايش را در لگنى از برف قرار مى دهند با مالش دادن درون خود برف گرم مى كنند تا يخ زدگى موجب سياه شدن و احتمالاً قطع عضو نگردد

مهندس علیرضا سعیدی

موسس گروه نجات موج پیشرو